Cassianus, Collationes, 2, 17, 20

monumenta.ch > Hildegardis Abbatissa > sectio 85 > salCod.Sal.X,16.399 > bnf14764.24 > sectio 2 > bnf10439.170 v > bnf13027.80 > uwbM.p.th.q.1a.225 > habCod.Guelf.64Weiss..651 > cb101.42r > sectio 2 > sectio 14 > sectio 93 > sectio 31 > bnfGrec107.407 > sectio 54 > Samuelis I, 18 > sectio 50 > csg48.243 > bnf7586.184 > bnf9389.283 > sectio 113 > sectio 5 > sectio 21 > sectio 22 > sectio 33 > bavPal.lat.281.540 > bnf4888.22 > sectio 25 > sectio 36 > sectio 20 > sectio 110 > sectio 3 > sectio 31 > sectio 26 > sectio 21 > sectio 12 > sectio 117 > sectio 3 > bnf17226.164 > Proverbia, 18 > sectio 3 > sectio 11 > sectio 56 > sectio 65 > sectio 60 > sectio 16 > sectio 136 > sectio 14 > sectio 6 > sectio 93 > bnfGrec107.159 > sectio 138 > sectio 19 > sectio 21 > sectio 27 > sectio 14 > sectio > sluMscr.Dresd.A.145.b.188 > bnf17226.210 > sectio 105 > sectio 11 > bnf6797.154 > sectio 35 > sectio 7 > csg235.226 > bsbClm6224.230 > uldLIP7.218 > sectio 14 > sectio 12 > sectio 22 > uwbM.p.th.f.69.99 > sectio 30 > sectio 57 > sectio > sectio 59 > bsbClm6224.35 > Hugo de S Victore Incertus, Posteriores excerptiones, p3, p6, CAP. III. De acie Israel et Philisthiim. > sectio 5 > sectio 54 > sectio 39 > sectio 19 > sectio 61 > uwbM.p.th.f.68.217 > sectio 41 > sectio 80 > sectio 120 > sectio 17 > sectio 25 > sectio 6 > sectio 100 > sectio 9 > sectio 17 > hlw17.276 > sectio 143 > sectio 4 > Petrus Comestor, Historia scholastica, p11, 16 > sectio 2 > Alcuinus Incertus, De divinis officiis, CAPUT XXVII. DE DOMINICA DIE. > sectio 20 > sectio 4 > sectio 57 > bnf4888.20 > sectio 23 > sectio 107 > csg75.775 > sectio 59 > sectio > sectio 7 > sectio 5 > sectio 105 > habCod.Guelf.707Helmst..355 > bnf13028.115 > sectio 70 > sectio 4 > sectio 20 > sectio 31 > sectio 165 > sectio 29 > bnf17226.211 > sectio 34 > sluMscr.Dresd.A.145.b.189 > sectio 7 > sectio 14 > csg75.831 > sectio 20 > sectio 12 > 'Goliath' in ' 20'

CAPUT XX. Quod veniabile plerumque mendacium et noxiam veritatem etiam apostoli censuerint. HIDE LINKS TO MANUSCRIPTS HIDE APPARATUS

1	Quibus eruditus exemplis beatus quoque apostolus Iacobus omnesque illius Ecclesiae primitivae praecipui principes [Historiam narrat S. Lucas in hunc modum (Act. XXI): Cum venissemus Hierosolymam, libenter susceperunt nos fratres. Sequenti autem die introibat Paulus nobiscum ad Iacobum, omnesque collecti sunt seniores; quos cum salutasset, narrabat per singula quae Deus fecisset in Gentibus per ministerium ipsius. At illi cum audissent, magnificabant Deum, dixeruntque ei: Vides, frater, quot millia sunt in Iudaeis, qui crediderunt, et omnes sunt aemulatores legis. Audierunt autem de te quod discessionem doceas a Moyse eorum qui per gentes sunt Iudaeorum, dicens non debere eos circumcidere filios suos, neque secundum consuetudinem ingredi. Quid ergo est? Utique oportet convenire multitudinem; audierunt enim te supervenisse. Hoc ergo fac, quod tibi dicimus. Sunt nobis viri quatuor votum habentes super se: his assumptis sanctifica te cum illis, et impende in illis, ut radant capita; et scient omnes quia quae de te audierunt falsa sunt, sed ambulas et ipse custodiens legem. Tunc Paulus assumptis viris postera die purificatus cum illis, intravit in templum, annuntians expletionem dierum purificationis, donec offerretur pro unoquoque eorum oblatio. Hactenus S. Lucas. Ubi adverte quatuor ritus et caeremonias legales designari in consecratione seu sanctificatione Nazaraeorum praescriptas, Numer. cap. sexto. Prima caeremonia erat votum, quo se Domino publice consecrabant. Secunda, ut in templo per tringinta dies manerent orantes, et interim a vino abstinerent; et haec dicebatur purgatio, sive purificatio. Tertio, expleto tempore purificationis, offerebatur agnus immaculatus in holocaustum, ovis pro peccato, et aries immaculatus in hostiam pacificam. Postremo radebantur eorum capita, et capilli una cum sacrificio pacificorum cremabantur. Has igitur caeremonias a lege praescriptas, et non a quibusvis, sed a sanctioribus legis Mosaicae observatoribus, id est Nazaraeis, exhiberi solitas, Paulus apostolus seniorum consilio acquiescens, simul cum aliis Iudaeis in se suscepit, et observavit, ut refert Lucas. In qua observatione censet D. Hieronymus, quemadmodum et hic abbas, Paulum usum fuisse pia quadam simulatione, ad vitandum scandalum infirmorum qui ex Iudaeis crediderant. Sic enim D. Hieronymus (Epist. 89): O Paule, in hoc te rursum interrogo cur caput raseris, cur nudipedalia exercueris de caeremoniis Iudaeorum, cur obtuleris sacrificia, et secundum legem pro te hostiae fuerint immolatae? Utique respondebis, Ne scandalizarentur qui ex Iudaeis crediderunt. Simulasti ergo Iudaeum ut Iudaeos lucrifaceres, et hanc ipsam simulationem Iacobus et caeteri te docuere presbyteri. At vero S. Augustinus negat Paulum proprie simulasse, sed usum esse libertate conscientiae suae, qua sciebat legales caeremonias nondum esse sic abrogatas, ut iis uti saltem ad tempus et usque ad promulgationem Evangelii non liceret. Itaque secundum Augustinum non fuit vera simulatio, seu hypocrisis, ut hic abbas abusive loquitur, quia non fallendi causa huiusmodi ritus exercuit, sed ut ostenderet adhuc liberum esse Iudaeis legalia servare, dummodo non in eis spem salutis collocarent. Verum ut haec clarius elucescant, iuvabit hic sententiam D. Thomae (1-2, q. 103) de cessatione legalium, deque simulatione Petri a Paulo reprehensa, et inter clarissimos Ecclesiae doctores Hieronymum et Augustinum disceptata, quae maxime ad hunc tractatum pertinet, audire. Sic igitur S. Thomas in commentario Epistolae ad Galatas tractans illa verba Pauli ad Petrum apostolum; Si tu Iudaeus cum sis, etc.: Sciendum, inquit, quod occasione istorum verborum non parva controversia orta est inter Hieronymum et Augustinum. Et quantum ex eorum verbis aperte colligitur, in quatuor discordare videntur. Primo in tempore legalium, quando scilicet servari debuerunt. Nam Hieronymus duo tantum tempora distinguit, unum ante passionem Christi, aliud post passionem. Unde vult Hieronymus quod legalia ante passionem Christi viva essent, id est, habentia virtutem suam, in quantum scilicet per circumcisionem tollebatur peccatum originale, per sacrificia et hostias placabatur Deus. Sed post passionem non solum dicit ea non fuisse viva nec mortua, sed, quod plus est, etiam mortifera, et quod quicumque post passionem Christi ea servavit, peccavit mortaliter. Augustinus vero distinguit tria tempora: unum tempus ante passionem Christi, et concludens cum Hieronymo dicit isto tempore legalia viva fuisse; aliud tempus post passionem Christi immediate, ante gratiam divulgatam (sicut tempus apostolorum in principio), in quo tempore dicit Augustinus legalia mortua fuisse, non tamen mortifera Iudaeis ad fidem conversis, dummodo ipsa servantes spem in eis non ponerent, quasi necessaria essent ad salutem; tertium tempus dicit esse post veritatem et gratiam Christi divulgatam, et in hoc tempore dicit ea mortua et mortifera omnibus ea servantibus. Secundo discordant Hieronymus et Augustinus de observatione legalium, quantum ad ipsos apostolos. Hieronymus enim dicit quod apostoli numquam secundum veritatem servabant legalia, sed solum quadam pia simulatione, ne scilicet scandalizarent Iudaeos et eorum conversionem impedirent. Et hoc quidem modo dicit simulasse Paulum quando persolvit votum in templo Hierosolymitano, Act. XXI, et quando circumcidit Timotheum, ut habetur Act. XVI, et quando a Iacobo monitus quaedam legalia suscepit, ut habetur Act. XV. Quae quidem simulatio sic intelligenda est, non quod illos actus secundum rei veritatem non facerent, sed quia non faciebant tamquam legis caeremonias observantes, sed propter alias causas. Augustinus vero dicit quod apostoli servabant ipsa legalia, non quod in eis vim aut spem salutis ponerent; sed quod ita expediret tum ad conversionem Iudaeorum, tum ad sepeliendam cum honore Synagogam, ne si statim abolerentur et prohiberentur legalia, pari gradu et loco haberi viderentur cum ritibus gentilium et idololatria, quasi non fuissent a Deo instituta et bona. Tertio, discordant de peccato Petri. Nam Hieronymus dicit in simulatione praedicta Petrum non peccasse, quia hoc ex charitate fecit, et non ex aliquo timore mundano. Augustinus vero dicit eum peccasse, venialiter tamen, per indiscretionem, qua videbatur nimium inhaerere Iudaeis, ad vitandum eorum scandalum. Quarto, discordant in reprehensione Pauli; nam Hieronymus dicit quod Paulus non vere reprehendit Petrum, sed simulatorie, sicut et Petrus simulatorie legalia servabat. Augustinus vero hoc improbat, quia Paulus in canonica Epistola ad Galatas II, in qua nefas est credere aliquod falsum esse, dicit quod Petrus reprehensibilis erat: unde verum est quod Petrus peccavit, et Paulus vere eum, non simulatorie, reprehendit. Haec S. Thomas, nonnullis contractis aut intermissis ob nimiam prolixitatem. Si plura desideras, lector, consule Baronium de tota hac controversia erudite admodum et accurate disserentem tomo primo Annalium, nec non Bellarminum lib. I de Rom. Pontifice c. 28.] apostolum Paulum ad simulationis figmenta descendere, pro imbecillitate infirmantium cohortantur, eumque purificari secundum observantiam legis, caput radere, vota offerre compellunt, praesens illud dispendium, quod ex hac hypocrisi gignebatur, nihili reputantes, sed contemplantes potius lucra quae erant ex illius diutina praedicatione parienda [Actor. XXI]. Non enim tantum apostolo Paulo lucrum ex hac eius fuerat districtione collatum, quantum celeri eius exitio universis gentibus detrimentum.
2	Quod sine dubio universae tunc csg576.146 evenisset Ecclesiae, nisi illum haec utilis ac salubris hypocrisis praedicationi evangelicae reservasset. [D. Augustinus (Contra Mendacium cap. 10) huiusmodi mendacia, de quibus hic agitur, sicut et alia peccata, quae secuta aliqua utilitate compensantur, ideoque apud homines excusantur, vocat compensativa: In omnibus, ait, actibus nostris maxime etiam bonos turbant compensativa peccata, ita ut nec peccata existimentur, si habeant tales causas, propter quas fiant, in quibus videtur peccari potius si non fiant. Et praecipue de mendaciis hoc in hominum opinione praevaluit, ut peccata non putentur illa mendacia, quin immo et recte facta esse credantur, quando quisque pro eius, cui falli expedit, utilitate mentitur; aut ne aliis noceat, qui nociturus videtur, nisi mendaciis evitetur.] Tunc enim necessario ac veniabiliter acquiescitur mendacii detrimento, quando maius, ut diximus, imminet de veritatis confessione dispendium, et utilitas quae nobis de veritate confertur compensare illa quae generanda sunt damna non praevalet.
3	Quod temperamentum etiam aliis verbis idem beatus Apostolus ubique se semper tenuisse testatur. Nam cum dicit, [Id quomodo citra simulationem aut mendacium ab Apostolo praestitum sit, declarat idem Augustinus his verbis (Ibid. cap. 12): Quod Paulus ait: Omnibus omnia factus sum, ut omnes lucrifacerem, etc., compatiendo id fecit, non mentiendo. Fit enim quisque tamquam ille cui vult subvenire, quando tanta misericordia subvenit, quanta sibi subvenire vellet, si esset ipse in eadem miseria constitutus. Itaque fit tamquam ille, non quia fallit illum, sed quia se cogitat sicut illum. Nam si propterea quia dixit: Factus sum Iudaeis tamquam Iudaeus; et iis qui sub lege erant, tamquam sub lege: ideo putandus est mendaciter suscepisse legis veteris sacramenta; debuit et gentium idololatriam eodem modo mentiendo suscipere, quia dixit etiam iis qui sine lege erant, tamquam sine lege se factum, ut eos lucrifaceret. Quod utique non fecit. Non enim alicubi sacrificavit idolis, aut adoravit illa figmenta; ac potius libere, tamquam martyr Christi, detestanda et vitanda monstravit.] Factus sum Iudaeis tamquam Iudaeus, ut Iudaeos lucrifacerem; his qui sub lege erant, quasi sub lege essem (cum ipse sub lege non essem), ut eos qui sub lege erant lucrifacerem; his qui sine lege erant, tamquam sine lege essem (cum sine lege Dei non essem, sed in lege essem Christi), ut eos qui sine lege erant lucrifacerem; factus sum infirmis infirmus, ut infirmos lucrifacerem; omnibus omnia factus sum, ut omnes facerem salvos [I Cor. IX]; quid aliud ostendit, quam secundum infirmitatem atque mensuram eorum qui instituebantur condescendisse se semper, et a perfectionis rigore aliquid relaxasse, nec tenuisse se id quod districtio rigida poscere videbatur; sed illud magis praeposuisse quod infirmantium utilitas exigebat?
4	Et ut haec eadem attentius indagantes sigillatim Apostolicarum virtutum insignia replicemus, quaerat aliquis quomodo omnibus per omnia beatus Apostolus suam probetur aptasse personam? ubi factus sit Iudaeis sicut Iudaeus? Profecto ibi, ubi illam sententiam intimo corde custodiens, quam Galatis denuntiaverat, dicens: Ecce ego Paulus dico vobis, quia si circumcidamini, Christus vobis nihil proderit [Galat. V]. In Timothei tamen circumcisione csg576.147 imaginem quodammodo Iudaicae superstitionis assumpsit.
5	Et rursus, ubi factus est eis qui sub lege erant tamquam sub lege esset? Nempe ibi, ubi Iacobus omnesque seniores Ecclesiae, formidantes ne in eum illa irrueret Iudaeorum credentium, immo Christianorum iudaizantium, multitudo, quae ita fidem Christi receperat ut adhuc ritu caeremoniarum legalium teneretur, discrimini eius hoc consilio ac persuasione succurrerunt, dicentes: Vides, frater, quot millia sint in Iudaeis qui crediderunt, et hi omnes aemulatores legis sunt.
6	Audierunt autem de te quia discessionem doceas a Moyse eorum qui per gentes sunt Iudaeorum, dicens non debere eos circumcidere filios suos [Actor. XXI]. Et infra: Hoc ergo fac quod tibi dicimus. Sunt nobis viri quatuor votum habentes super se. His assumptis, sanctifica te cum illis, et impende in illis ut radant capita, et scient omnes quoniam ea quae de te audierunt falsa sunt, sed ambulas et ipse custodiens legem (Ibid.). Et ita pro illorum qui sub lege erant salute, illam paulisper districtionem sententiae suae calcans, qua dixerat, Ego enim per legem legi mortuus sum, ut Deo vivam [Galat. II], caput radere, purificari secundum legem, atque in templo Mosaico ritu vota offerre compellitur. Quaeris etiam ubi pro salute eorum qui legem Domini penitus ignorabant, tamquam si et ipse sine lege esset, effectus sit sine lege?
7	Lege in Atheniensi urbe gentilium, ubi vigebat impietas, quo usus sit praedicationis exordio: Praeteriens, inquit, vidi simulacra vestra et aram in qua erat scriptum, Ignoto Deo [Actor. XVII]. Cumque de eorum superstitione sermonem fuisset orditus, tamquam si et ipse sine lege esset, sub occasione profani illius tituli fidem Christi intulit, dicens: Quod ergo vos ignorantes colitis, hoc ego annuntio vobis (Ibid.). Et post paucsg576.148ca, velut si divinae legis penitus esset ignarus, gentilis poetae versum potius quam Moysis aut Christi maluit proferre sententiam: Et sicut quidam, inquiens, vestrorum poetarum dixerunt: Ipsius enim et genus sumus (Ibid.). Cum itaque suis eos, quae refutare non possent, testimoniis fuisset aggressus, ita de falsis vera confirmans subdidit, dicens: Genus ergo cum simus Dei, non debemus aestimare auro vel argento aut lapidibus sculpturae artis et cogitationi hominis, divinitatem esse similem (Ibid.). Infirmis autem infirmus effectus est, cum secundum indulgentiam, non secundum imperium, his qui se continere non poterant, in id ipsum redire concessit [I Cor. VII], sive cum lacte, non esca Corinthios potans, in infirmitate et timore et tremore multo apud eos fuisse se dicit [I Cor. III]. Omnia autem omnibus factus est, ut omnes faceret salvos, cum dicit: Qui manducat, non manducantem non spernat; et qui non manducat, manducantem non iudicet [Rom. XIV]; et Qui matrimonio iungit virginem suam, bene facit; et qui non iungit, melius facit [I Cor. VII]. Et alibi: Quis, inquit, infirmatur, et ego non infirmor?
8	quis scandalizatur, et ego non uror [II Cor. XI]? Atque hoc modo illud quod Corinthiis praeceperat, adimplevit, dicens: Sine offensione estote Iudaeis et Graecis et Ecclesiae Christi, sicut et ego per omnia omnibus placeo, non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant [I Cor. X]. Utile enim sine dubio fuerat Timotheum non circumcidere, caput non radere, purificationem Iudaicam non assumere, [Nudipedalia apud Iudaeos dicebantur quaedam sacra, seu publicae supplicationes, in quibus populus nudis pedibus incedens pluviam a Deo implorabat: de quibus Iosephus lib. II de Bello Iudaico. Quae etiam apud Christianos nonnumquam in usu sunt (Coel. Rhodig. lib XV Antiq. Lect. cap. 6). Eumdem vero ritum etiam in illa sanctificatione et purificatione Iudaeorum ex antiqua traditione observatum innuere videtur hic abbas, quamvis Numer. VI, ubi de Nazaraeorum ritibus agitur, nulla eius caeremoniae mentio habeatur. Nam alias non apparet quando Apostolus huiusmodi nudipedalia exercuerit, more scilicet Iudaico, quod tamen indicat etiam D. Hieronymus loco supra citato. Et rursus lib. I in Iovinianum (Cap. 8), ubi ait: Multa compellitur Apostolus velle quae non vult: circumcidit Timotheum, rasit in se calvitium, nudipedalia exercuit, comam nutrivit, et totondit in Cenchris. De nudipedalibus etiam gentilium meminit Tertullianus in Apologetico (Cap. 41).] nudipedalia non exercere, vota legalia non offerre, sed facit haec omnia dum illorum saluti plus consulit; quia non quaerit quod sibi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant.
9	Quod quamvis contemplatione Dei sit factum, [Immo caruit, ut ex dictis patet, nisi simulationem pro dissimulatione seu veri occultatione usurpes, ut hic passim usurpatur: Non enim, ait Augustinus (Lib. de Mendacio cap. 5) ut nonnulli putant, etiam Paulus aut Timotheum circumcidit, aut ipse quaedam ritu Iudaico sacramenta celebravit; sed ex illa libertate sententiae suae, qua praedicavit nec gentibus prodesse circumcisionem, nec Iudaeis obesse. Unde nec illos astringendos ad consuetudinem Iudaeorum, nec istos a paterna deterrendos censuit. Unde illa verba eius sunt: Circumcisus quis vocatus est? non adducat praeputium; in praeputio quis vocatus est? non circumcidatur. Circumcisio nihil est, et praeputium nihil est, sed observatio mandatorum Dei. Unusquisque in qua vocatione vocatus est, in ea permaneat. Et infra: Timotheas cum in praeputio vocatus esset, tamen quia de iudaea matre ortus erat, et ostendere cognatis suis debebat, ad eos lucrifaciendos, non hoc didicisse in disciplina Christiana, ut illa sacramenta quae legis veteris essent abominaretur, circumcisus est ab Apostolo: ut hoc modo demonstraret Iudaeis non ideo gentes non ea suscipere, quia mala sunt, et perniciose a patribus observata; sed quia iam saluti non necessaria post adventum tanti sacramenti, quod per tam longa tempora tota illa Scriptura propheticis figurationibus parturivit. Nam et Titum circumcideret, cum hoc urgerent Iudaei, nisi subintroducti falsi fratres ideo fieri vellent, ut haberent quod de ipso Paulo disseminarent; tamquam eorum veritati cesserit, qui spem salutis evangelicae in circumcisione carnis atque huiusmodi observationibus esse praedicarent, et sine his nemini Christum prodesse contenderent; cum contra nihil prodesset Christus eis qui eo animo circumciderentur, ut ibi esse salutem putarent.] tamen simulatione non caruit. Qui enim per legem Christi legi mortuus fuerat ut Deo viveret [Galat. II], quique illam iustitiam legis in qua conversatus fuerat sine querela detrimentum fecerat, et arbitrabatur csg576.149 ut stercora, ut Christum lucrifaceret [Philip. III], ea quae legis erant vero cordis affectu offerre non potuit.
10	Nec fas est credi eum qui dixerat, Si enim quae destruxi, haec iterum reaedifico, praevaricatorem me constituo [Galat. II], in id incidere quod ipse damnaverat. Et intantum non magis res ipsa quae geritur quam gerentis pensatur affectus, ut econtrario quibusdam reperiatur veritas nocuisse, et profuisse mendacium. Nam Doeg Idumaeus regi Sauli de fuga David coram famulis conquerenti ac dicenti, Numquid omnibus vobis dabit filius Iesse agros, et vineas, et universos vos faciet tribunos et centuriones, quoniam coniurastis omnes adversus me, et non est qui mihi renuntiet [I Reg. XXII]? quid nisi verum prodidit, dicens: Vidi filium Iesse in Nobe apud Achimelech sacerdotem, qui consuluit pro eo Dominum, et cibaria dedit ei, sed et gladium Goliath Philistaei dedit ei (Ibid.)? Pro qua veritate eradicari de terra viventium meruit, ac de eo dicitur per Prophetam: Propterea Deus destruet te in finem, evellet te et emigrabit te de tabernaculo, et radicem tuam de terra viventium [Psal. LI]. Ex illa igitur terra hic pro indicio veritatis perpetua eradicatione convellitur, in qua [De Raab meretrice, eiusque mendacio, quid sentiendum sit, superius dictum est (Cap. 17).] Raab meretrix (Iosue, II) pro mendacio cum sua cognatione plantatur. Sicut etiam Samson [Iudic. XVI] illum diem occultatum mendacio, veritate impiae coniugi perniciosissime prodidisse reminiscimur, cui propterea deceptionem intulit veritas inconsultissime patefacta, quia illud mandatum propheticum custodire neglexit, Ab ea quae dormit in sinu tuo, custodi claustra oris tui [Mich. VII].